ERC-20, ERC-721 ve ERC-1155 Nedir? Ethereum Token Standartlarına Kapsamlı Bir Giriş

Blokzincirin yükselişiyle birlikte sadece Bitcoin gibi kripto paralar değil, aynı zamanda çok daha işlevsel dijital varlıklar da hayatımıza girdi. Bu gelişimin merkezinde ise Ethereum ağı yer alıyor. Ethereum, sunduğu akıllı sözleşme (smart contracts) altyapısıyla geliştiricilerin sadece dijital para değil, oyun içi varlıklar, NFT’ler, dijital kimlikler ve merkeziyetsiz uygulamalar (dApp’ler) gibi sayısız kullanım alanı için kendi tokenlarını üretmelerine imkân tanıyor. Ancak bu tokenların tutarlı, güvenli ve birlikte çalışabilir olması için belirli kurallara uyması gerekiyor. İşte bu kurallar, yani token standartları, Ethereum ekosisteminin en kritik yapı taşlarından biri olarak karşımıza çıkıyor.

Ethereum üzerinde en çok kullanılan token standartları arasında ERC-20, ERC-721 ve ERC-1155 öne çıkıyor. Bu standartlar, token’ların nasıl oluşturulacağını, nasıl transfer edileceğini ve diğer akıllı kontratlarla nasıl etkileşime gireceğini belirliyor. Her biri farklı kullanım senaryolarına hitap eden bu standartlar, Web3 dünyasında yer almak isteyen herkesin mutlaka hakim olması gereken konular arasında.

ERC-20 Nedir? Ethereum’daki Fungible (Değiştirilebilir) Token Standardı

ERC-20, Ethereum ağı üzerinde oluşturulan dijital varlıkların (token’ların) en yaygın ve temel yapı taşlarından biridir. 2015 yılında Ethereum geliştiricisi Fabian Vogelsteller tarafından önerilen bu standart, “Ethereum Request for Comments” (ERC) serisinin 20 numaralı önerisi olarak kabul edilmiştir. ERC-20, aynı türden tüm token’ların birbirinin yerine geçebilir olması, yani fungible (değiştirilebilir) olması esasına dayanır. Bu, bir ERC-20 token’ının başka bir aynı türden token ile birebir aynı değerde ve özellikte olması anlamına gelir. Örneğin, 1 LINK token’ı ile başka bir 1 LINK token’ı arasında hiçbir fark yoktur; her biri aynı işlevi görür ve aynı değeri taşır.

Bu standart, Ethereum üzerinde token üretmek isteyen geliştiricilere büyük kolaylık sağlar. Çünkü ERC-20, belirli bir şablon sunar ve bu şablona uyan tüm token’lar, cüzdanlar, akıllı sözleşmeler ve merkeziyetsiz borsalar (DEX’ler) tarafından otomatik olarak tanınır. Transfer işlemleri (transfer), bakiye sorgulama (balanceOf) ve harcama izni (approve, allowance, transferFrom) gibi işlevler standartlaştırılmıştır. Bu da geliştiricilerin sıfırdan altyapı kurmak yerine mevcut standartlara uygun, güvenli ve uyumlu sistemler oluşturmasını mümkün kılar.

Bugün Ethereum tabanlı binlerce token, ERC-20 standardını kullanmaktadır. Örneğin, USDT (Tether), USDC, DAI, Uniswap (UNI), Chainlink (LINK) ve AAVE gibi popüler kripto varlıkların tamamı ERC-20 uyumlu token’lardır. Özellikle DeFi (Merkeziyetsiz Finans) projelerinde ERC-20 standardı vazgeçilmezdir. Token takası, yield farming, borç verme-alma, likidite havuzları gibi uygulamalar bu standart sayesinde kolaylıkla entegre edilebilir hale gelmiştir.

Ayrıca, bu standart yatırımcılar için de önemlidir. ERC-20 token’ları, MetaMask gibi Ethereum cüzdanlarında kolaylıkla saklanabilir, farklı borsalarda listelenebilir ve kullanıcılar arasında hızlı şekilde transfer edilebilir. Aynı zamanda projelere güven verir çünkü ERC-20 token’ı üretmek, belli kurallara uymayı ve sistemin teknik gereksinimlerini karşılamayı gerektirir. Bu da belirli bir kalite standardını beraberinde getirir.

ERC-721 Nedir? NFT’lerin Temelini Oluşturan Token Standardı

ERC-721, Ethereum ağı üzerinde oluşturulan non-fungible token’lar (NFT) için geliştirilmiş ilk standarttır. 2018 yılında geliştirilip Ethereum topluluğu tarafından kabul edilen bu protokol, dijital varlıkların benzersiz, yani birbirinin yerine geçemez olmasını sağlar. ERC-20’nin aksine, ERC-721 ile oluşturulan her token tekildir. Bu, her bir ERC-721 token’ının kendine özgü bir kimliğe, özelliklere ve değere sahip olduğu anlamına gelir.

Bu özelliği sayesinde ERC-721, dijital koleksiyonculuk ve mülkiyet kavramını blokzincir dünyasına taşımıştır. Bir sanat eseri, dijital bir oyun içi eşya, bir sanal arsa ya da bir müzik parçası artık tek bir dijital varlık olarak blokzincirde temsil edilebilmekte ve alınıp satılabilmektedir. NFT’ler, hem sanatçıların hem de içerik üreticilerinin kendi dijital ürünlerini özgürce token’laştırmasına olanak tanıyarak dijital sahiplik çağını başlatmıştır. En bilinen örneklerden biri olan CryptoKitties, ERC-721 standardını kullanan ilk büyük projelerden biri olarak bu standardın potansiyelini tüm dünyaya göstermiştir.

Teknik olarak ERC-721, her token’a özel bir tokenId atar. Bu tokenId, o varlığı diğer tüm token’lardan ayıran eşsiz bir kimliktir. Akıllı kontrat üzerinden geliştirilen bu token’lar, cüzdanlarda saklanabilir, NFT pazar yerlerinde (OpenSea, Rarible gibi) alınıp satılabilir ve kullanıcılar arasında transfer edilebilir. Ancak bir ERC-721 token’ı bir başkasıyla değiştirilemez çünkü her biri farklı niteliklere sahiptir — tıpkı gerçek dünyadaki koleksiyon parçaları gibi.

Bugün NFT’ler, sadece sanat ve koleksiyonculukla sınırlı değil. Oyun sektörü (örneğin Axie Infinity, The Sandbox), müzik endüstrisi, dijital kimlik yönetimi ve metaverse projeleri gibi birçok alanda ERC-721 tabanlı varlıklar kullanılmakta. Bu da ERC-721’in sadece teknik bir standart olmanın ötesinde, dijital ekonominin yeni mülkiyet modelini temsil ettiğini gösteriyor.

ERC-1155 Nedir? Hem Fungible Hem NFT Token’ları Destekleyen Hibrit Standart

ERC-1155, Ethereum ağındaki token standartları arasında en esnek ve çok yönlü olanıdır. 2018 yılında Enjin tarafından geliştirilen bu standart, hem fungible (değiştirilebilir) hem de non-fungible (değiştirilemez) token’ları aynı akıllı kontrat içerisinde bir arada barındırma yeteneğine sahiptir. Bu yönüyle ERC-20 ve ERC-721’in güçlü yönlerini bir araya getirir ve onların sınırlarını aşar. Geliştiricilere maliyet, performans ve esneklik açısından büyük avantajlar sağlar.

En basit şekilde anlatmak gerekirse: ERC-1155, bir oyunda kullanılan altın, iksir gibi değiştirilebilir öğelerle birlikte, nadir bir kılıç ya da eşsiz bir karakter gibi benzersiz NFT’leri tek bir kontrat içinde yönetmenizi sağlar. Bu da hem akıllı kontrat karmaşıklığını azaltır hem de gas ücretlerinden ciddi tasarruf sağlar. ERC-20 ve ERC-721’de her bir token türü için ayrı kontrat yazılması gerekirken, ERC-1155 ile tüm varlıklar tek çatı altında toplanabilir.

Teknik açıdan ERC-1155, token’ları tanımlamak için birden fazla tokenId kullanır ve her ID, farklı bir varlığı temsil eder. Aynı ID’ye sahip birden fazla token üretilebildiği gibi, yalnızca bir adet üretilen tekil token’lar da oluşturulabilir. Ayrıca toplu işlemleri destekler, yani birden fazla token’ı tek bir işlemde transfer edebilir veya yakabilirsiniz. Bu özellik, özellikle oyunlar, koleksiyon platformları ve metaverse projelerinde işlem verimliliğini ciddi oranda artırır.

Bugün birçok oyun projesi ve dijital koleksiyon platformu ERC-1155 standardını benimsemiştir. Örneğin, Enjin, The Sandbox, Gods Unchained gibi projeler bu standardı kullanarak hem oyun içi varlıkların hem de nadir NFT’lerin verimli bir şekilde yönetilmesini sağlar. Aynı zamanda bu yaklaşım, gelecekteki Web3 uygulamaları için çok daha ölçeklenebilir, ekonomik ve kullanıcı dostu bir temel sunar.

ERC-20, ERC-721 ve ERC-1155 Arasındaki Farklar Nelerdir?

Ethereum ekosistemindeki en yaygın üç token standardı olan ERC-20, ERC-721 ve ERC-1155, farklı kullanım senaryolarına hizmet eden özel yapıdadır. Her biri dijital varlıkların nasıl üretileceğini, nasıl saklanacağını ve nasıl transfer edileceğini belirler. Ancak işlevsellik, esneklik ve kullanım alanları bakımından önemli farklara sahiptirler. Bu farkları anlamak, geliştiriciler için doğru standart seçimini yapmakta, yatırımcılar içinse projelerin altyapısını kavramakta kritik öneme sahiptir.

ERC-20, homojen token’lar için idealdir; aynı türden milyonlarca token üretmek ve bunları değiştirilebilir bir biçimde kullanmak isteyen projeler için vazgeçilmezdir. Stabilcoin’ler, DeFi protokolleri ve DAO’lar bu standardı tercih eder. Öte yandan ERC-721, dijital dünyada sahipliğin temsil edilmesini sağlar. Her token benzersiz olduğu için bir sanat eseri, koleksiyon ürünü ya da dijital mülk için uygundur.

ERC-1155 ise bu iki dünyayı birleştirir. Geliştiriciler aynı kontrat üzerinden hem değiştirilebilir token’lar hem de NFT’ler oluşturabilir. Özellikle oyun sektöründe çokça tercih edilir çünkü hem oyun içi para birimlerini hem de nadir eşyaları tek sistemde barındırabilir.

Bu farkları bilmek, sadece hangi token’ın ne işe yaradığını anlamaktan öte, gelecekteki projelerin hangi altyapıyı neden tercih ettiğini çözümlemeyi de kolaylaştırır. Özellikle yatırım kararları alırken ya da teknik değerlendirme yaparken bu detaylar oldukça belirleyici olabilir.

Hangi Token Standardı Hangi Proje İçin Uygundur? Geliştiriciler ve Yatırımcılar İçin Rehber

Token standartları arasındaki farkları anlamak kadar, hangi projenin hangi standardı kullanması gerektiğini bilmek de oldukça önemlidir. Çünkü her proje farklı ihtiyaçlara, hedef kitlelere ve teknik gereksinimlere sahiptir. Bu nedenle geliştiricilerin ve yatırımcıların bu standartları stratejik bir şekilde değerlendirmesi gerekir.

Eğer bir proje değiştirilebilir bir dijital varlık oluşturmayı hedefliyorsa — örneğin bir DeFi protokolü, bir ödeme sistemi veya bir DAO yönetim token’ı — ERC-20 en doğru tercihtir. Bu standart; düşük entegrasyon maliyeti, yüksek uyumluluk ve güvenilirlik sunar. USDT, AAVE, UNI gibi örnekler bu yapının ne kadar yaygın ve güvenli olduğunu kanıtlamaktadır. Aynı zamanda yatırımcılar için de ERC-20 token’lar genellikle daha yüksek likiditeye sahip olup, birçok merkezi ve merkeziyetsiz borsada listelenmiştir.

Buna karşılık proje, dijital sanat eserleri, oyun içi benzersiz varlıklar, sanat koleksiyonları veya kimlik doğrulama sistemleri gibi tekil ve özgün dijital varlıkları temsil etmek istiyorsa, ERC-721 standardı devreye girer. NFT koleksiyonları (Bored Ape, Yacht Club, CryptoPunks), dijital müzik ve içerik projeleri bu altyapıyı kullanarak sahipliği blokzincir üzerinde benzersiz şekilde temsil eder.

Ancak projenin hem değiştirilebilir hem de benzersiz token’ları aynı sistemde barındırması gerekiyorsa — örneğin bir blokzincir tabanlı oyun projesi ya da metaverse platformu — o zaman ERC-1155 en uygun seçenektir. Bu standart, oyun içi para birimleri (ERC-20 gibi davranan token’lar) ve nadir eşya ya da karakterler (ERC-721 gibi davranan NFT’ler) için aynı akıllı kontratı kullanmaya olanak tanır. Bu, yalnızca teknik açıdan daha verimli değil, aynı zamanda kullanıcı deneyimi açısından da daha hızlı ve ucuz bir yapı sunar. Örnek projeler arasında The Sandbox, Enjin ve Gods Unchained öne çıkmaktadır.