zkSync, Ethereum üzerinde çalışan bir Layer-2 (ikinci katman) ölçeklendirme çözümüdür. Bu teknoloji, Ethereum ana blok zincirinin farklı bir katmanı üzerinde daha hızlı ve ucuz bir şekilde işlem yapabilmemize olanak sağlar. zkSync, rollup ve sıfır bilgi ispatı teknolojilerini kullanarak, Ethereum blok zincirinin ölçeklenebilirliğini artırır.
zkSync’in Özellikleri Nelerdir?
zkSync’in ne olduğunu anlamak için ne işe yaradığını, nasıl çalıştığını, ekosistemini, avantajlarını ve dezavantajlarını anlamak oldukça önemlidir.
Projenin Token’ı Var mı?
Öncelikle bu konu ile başlamak gerekir, çünkü bu zkSync hakkında en çok merak edilen sorulardan birisi. “zkSync nereden alınır“, “zkSync hangi borsalarda var” gibi soruları çok sık duysak da ve bu projeden çok uzun zamandır devam eden bir airdrop beklentisi olsa da, maalesef projenin henüz çıkmış bir token’ı ya da coin‘i yok.
Projenin Destekçileri Kimler?
zkSync’in bu kadar sık konuşulmasının sebeplerinden birisi de projenin destekçileri ve aldığı yatırımlardır. Drogon Fly, Alchemy, OKX Ventures, ConsenSys, 1kx, Crypto.com ve a16z gibi yatırımcılardan destek alıyor olması ve toplamda 458m$ gibi bir yatırım toplamış olması, bu projenin kendi büyük bir komünitesinin de oluşmasına ve daha çok duyulmasına katkı sağlamaktadır.
zkSync Ekosisteminde Hangi Projeler Yer Alıyor
zkSync, henüz aktif bir tokenı olmasa da oldukça geniş bir ecosystem ve şimdiden bir çok farklı projeyi barındırıyor. Örnek vermek gerekirse ZigZag, SynFutures Protocol, Orbiter Finance, Via Protocol ve DeBridge gibi farklı projeler bu ağ üzerinde aktif olarak çalışmaktadırlar. Bir ekosistemin sahip olabileceği DEX’ler, bridge, protokoller ve likidite sağlayıcıları gibi ihtiyaçlar, bu projeler aracılığı ile geliştirilmeye devam edilmektedir.
zkSync Ne İşe Yarar?
zkSync, Ethereum ağı üzerinde işlem hızını artırmak ve işlem ücretlerini düşürmek için kullanılır. Ethereum’un ana blok zinciri üzerinde işlem yapmak zaman alabilir ve yüksek gaz ücretleri gerektirebilir. zkSync, bu sorunları çözmek için tasarlanmış bir Layer-2 (ikinci katman) ölçeklendirme çözümüdür.
zkSync, kullanıcıların Ethereum ağı üzerinde daha hızlı ve daha ucuz işlemler yapmasını sağlar. Bu, özellikle DeFi (Merkeziyetsiz Finans) uygulamaları ve NFT’ler (Non-Fungible Tokens) gibi Ethereum tabanlı uygulamalar için önemlidir. Bu uygulamaların yatırımcı dostu olması için yüksek işlem hızları ve düşük işlem ücretleri olması gerekmektedir.
Ayrıca, zkSync, Ethereum üzerindeki akıllı kontratların daha hızlı ve daha ucuz bir şekilde çalışmasını sağlar. Bu, Ethereum ağı üzerindeki uygulamaların performansını ve kullanılabilirliğini artırır.
zkSync Nasıl Çalışır?
zkSync, Ethereum Virtual Machine (EVM) ile zk-Rollup teknolojisi kullanılarak uyumlu bir şekilde çalıştırabilir. Bu, Ethereum blok zinciri üzerinde ölçeklenmesi daha zor olan EVM’nin daha basit ve kolay bir şekilde ölçeklendirebilir olmasını sağlar. zkSync ile yapılan işlemler Ethereum blok zincirine göre oldukça ucuzdur.
- Rollup Teknolojisi: zkSync, rollup teknolojisi adı verilen bir teknolojiyi kullanır. Rollup’lar, ana Ethereum blok zinciri üzerinde işlem yapmak yerine, işlemleri bir “rollup” bloğunda toplar. Bu rollup blok, daha sonra ana Ethereum blok zincirine eklenir. Bu, işlem hızını artırır ve gaz ücretlerini düşürür.
- Sıfır Bilgi İspatları (zkProofs): zkSync, sıfır bilgi ispatları (zkProofs) adı verilen bir teknolojiyi kullanır. zkProofs, bir işlemin geçerliliğini kanıtlamak için kullanılır, ancak işlemdeki belirli ayrıntıları (örneğin, işlemi yapan kişinin kim olduğu) gizler. Bu, işlemlerin hem hızlı hem de güvenli olmasını sağlar.
- Ethereum Virtual Machine (EVM) ile Uyumluluk: zkSync, Ethereum Virtual Machine (EVM) ile uyumludur. Bu, Ethereum üzerindeki akıllı kontratların zkSync üzerinde çalıştırılabilmesini sağlar ve dolayısıyla Ethereum ağı üzerindeki uygulamaların performansını ve kullanılabilirliğini artırır.
zkSync ve Diğer L2 Çözümleri
zkSync de diğer L2 çözümleri Optimism, Arbitrum, vb. gibi Ethereum’u ölçeklendirmeyi ve demokratize etmeyi amaçlar. Bu projeler güvenlik, verimlilik, gaz ücretleri ve işlevsellik gibi alanlarda çözümler sunarak bunu yapmayı hedeflemektedir. zkSync’teki yukarıda bahsettiğimiz rollup’lar ve zkProofs gibi teknolojiler, projenin bu alanda rakiplerinden ayrışmak için kullandığı temel özellikleridir.
zkSync’in Avantajları
- Hızlı İşlem Süreleri: zkSync, işlemlerin hızlı bir şekilde gerçekleştirilmesini sağlar. Bu, Ethereum kullanıcıları için önemli bir avantajdır çünkü Ethereum blok zinciri üzerinde işlem yapmak zaman alabilir.
- Düşük İşlem Ücretleri: Ethereum’un kullanıcı dostu sayılmamasının en büyük sebeplerinden birisi yüksek işlem ücretleridir ve zkSync, işlem ücretlerini önemli ölçüde düşürür. Bu, özellikle bu sebeple Ethereum’u kullanamayan kullanıcılar için büyük bir avantajdır.
- Ethereum ile Uyumluluk: zkSync, Ethereum Virtual Machine (EVM) ile uyumludur. Bu, Ethereum üzerindeki akıllı kontratların zkSync üzerinde de çalıştırılabilmesini sağlar.
- Güvenlik: zkSync, Ethereum’un ana blok zinciri ile aynı düzeyde güvenlik sunar. Bu, zkSync’in Ethereum ağı üzerinde güvenli bir şekilde işlem yapabilmesini sağlar.
zkSync’in Dezavantajları
- Kullanıcı Kabulü: Bir projenin geniş çapta kabul görmesi, kullanıcıların ve geliştiricilerin bu yeni teknolojiyi benimsemesi ve kullanmaya başlaması anlamına gelir. Bu, her zaman hızlı veya kolay olmayabilir.
- Teknolojik Karmaşıklık: zkSync’in kullandığı sıfır bilgi ispatları (zkProofs) gibi karmaşık kriptografik teknolojilerin anlaşılması ve uygulanması zor olabilir. Bu, özellikle büyüyen ve hızlı değişen ekosistemlerde geliştiriciler açısından önemli bir unsurdur.
- Yeni Bir Teknoloji Oluşu: zkSync, nispeten yeni bir teknolojidir ve hala aktif olarak geliştirilmektedir. Bu, potansiyel hatalar ve güvenlik açıkları riskini beraberinde getirebilir.
zkSync’in Geleceği
Herhangi bir projenin geleceği hakkında kesin yorum yapmak çok zor olsa da zkSync ekosisteminin büyümesi gözardı edilemez. zkSync, Ethereum’un ölçeklenebilirliğini artırmak için sürekli olarak geliştiriliyor ve bu teknoloji, Ethereum’un temel değerlerini – özgürlük, öz-yönetim, merkeziyetsizlik – ölçeklendirme misyonunda bir öncü olmayı hedefliyor.
