Token, kripto para birimleri ve blok zinciri ile alakalı konularda sıkça karşılaşılan bir terimdir. Token, genellikle bir blok zinciri üzerinde çalışan ve belirli bir değeri temsil eden dijital varlıklara denir. Kendi özel blok zincirine sahip olmayan ve başka bir kripto para biriminin blok zinciri üzerinde çalışan dijital varlıklardır.
Tokenlar, merkeziyetsiz finans (DeFi), yönetişim, yatırım ve diğer farklı kategorilerde çeşitli amaçlarla kullanılır. Bunlar ile ilgilenmeden sadece al sat yaparak para kazanmak için tokenlar ile ilgilenen bir çok kullanıcı da vardır.
Tokenlar Ne İşe Yarar?
- Değer Transferi: Tokenlar, bir kişiden diğerine değer transferi sağlar. Bu, kripto para birimlerinin en yaygın kullanımıdır.
- Erişim Sağlama: Bazı token’lar, belirli bir hizmete veya ürüne erişim sağlar. Örneğin, bir bulut depolama hizmeti, kullanıcıların hizmeti kullanmak için tokenlarını kullanmasını gerektirebilir.
- Ödül ve Teşvikler: Tokenlar, kullanıcıları belirli eylemler için ödüllendirmek veya teşvik etmek için kullanılabilir. Örneğin, bir borsa, kullanıcılarına platformda aktif olarak işlem yaptıkları için tokenlar verebilir. Airdrop‘lar buna örnek olabilir.
- Oylama Hakları: Bazı tokenlar, bir organizasyonun yönetiminde söz sahibi olma hakkı verir. Bu token’lar genellikle “yönetişim tokenları” olarak adlandırılır. DAO’lar bu türe örnektir.
- Dijital Varlıklar: Tokenlar, dijital veya fiziksel varlıkları temsil edebilir. Bu tür tokenlar genellikle “varlık tokenları” olarak adlandırılır. RWA’lar bu tür tokenlara örnek olarak verilebilir.
- Akıllı Sözleşmeler: Tokenlar, akıllı sözleşmelerin çalışmasını sağlamak için kullanılabilir. Akıllı sözleşmeler, belirli koşullar karşılandığında otomatik olarak uygulanan kendi kendine yürütülen sözleşmelerdir.
Tokenlar Neden Önemlidir?
Tokenlar, değer transferi sağlamaları, finansal hizmetlere erişimi demokratikleştirmeleri ve yeni iş modellerini ve uygulamaları mümkün kılmaları gibi çeşitli nedenlerle önemlidirler. Değer transferi, kripto para birimlerinin en yaygın kullanımıdır ve global ekonomide önemli bir rol oynar.
Tokenlar ayrıca dünya genelindeki herkesin finansal hizmetlere erişimini sağlayarak finansı demokratikleştimekten oyunlarda eşyalar almaya kadar bir sürü farklı kullanım alanı da sağlarlar. Tokenların önemli olma sebepleri arasında bunlar örnek olarak sayılabilir.
Token Çeşitleri Nelerdir?
Tokenlar, genellikle kullanım amaçlarına göre çeşitli kategorilere ayrılır. İşte en yaygın token çeşitleri:
- Ödeme Tokenları: Bu tokenlar, bir blok zinciri üzerinde değer transferi yapmamızı sağlar.
- Utility Tokenları: Belirli bir platformda veya ekosistemde kullanılır. Örneğin, Ninja Squad ekosistemindeki ürün ve servislere ulaşmamızı sağlayan NST bir utility token’dır.
- Security Tokenları: Geleneksel finansal enstrümanların dijital hale getirilmiş halleridir. Örneğin, bir şirketin hisse senetlerini temsil eden tokenlar, security tokenlarına örnektir.
- Stablecoinler: Bu token’ar, genellikle belirli bir fiat para birimi (örneğin USD, EUR) ile eşdeğerdir ve kripto para piyasalarında al-sat işlemlerinde de değer tranferlerinde de kullanılırlar.
- Non-Fungible Tokenlar (NFT’ler): Bu tokenlar, benzersiz ve değiştirilemez dijital varlıkları temsil eder. Sanat eserleri, koleksiyon öğeleri ve diğer benzersiz dijital varlıkları temsil etmek için kullanılır.
Her tokenın belirli bir amacı ve kullanımı vardır ve bu, tokenın değerini de etkiler. Tokenların çeşitliliği, blok zinciri teknolojisinin ve kripto para birimlerinin farklı kullanım alanlarını gösterir.
Coin Nedir?
Coin, bağımsız bir blok zinciri üzerinde çalışan ve diğer kripto para birimleriyle bağlantısız olan kripto para birimleridir. Coin’ler, genellikle internet üzerinden kullanılmak üzere tasarlanmış, merkezi olmayan dijital para birimleridir.
2008 yılında piyasaya sürülen Bitcoin, ilk coin’dir ve hâlâ en büyük, en etkili, en tanınmış kripto paradır. Bitcoin, kendi yerel blok zincirini kullanırken, XRP Ripple ağına ve ETH Ethereum blok zincirine dayanır.
Token ve Coin Arasındaki Farklar Nelerdir?
Coin’ler, kendi blok zincirlerinde çalışırken, tokenlar genellikle başka bir blok zinciri üzerinde çalışır. Yani, coin’ler bağımsız bir blok zinciri üzerinde çalışan dijital varlıklardır. Örneğin, Bitcoin ve Ethereum gibi coin’ler, kendi blok zincirlerine sahiptir. Fakat bu sektörde blok zincir dışında da yukarıda paylaştığımız gibi bir çok farklı özellik vardır, tokenlar da bunları sağlamak amacı ile oluşmuştur.
Somut bir örnek vermek için yine ekosistem tokenımız NST’yi ele alalım. Ethereum blok zinciri üzerinde çıkan NST, ninja ekosistemindeki haber kanalı, tools, merch ve eğitim alanlarının kullanımı amacıyla yaratılmıştır. Bu tokenın kullanım alanlarını sağlaması için kendi blok zincirini oluşturmasına ihtiyaç duyulmamıştır, dolayısı ile bir coin olarak çıkmamıştır.
Projelerin ilk aşamada token olarak çıkıp sonrasında belirli bir kullanıcı kitlesine ulaştıktan sonra kendi blok zincirlerine geçmesinin faydalı olacağını düşünmesi ile coin olması da mümkündür. Günümüzde coin’lerin büyük bir kısmı, ilk aşamada Ethereum blok zincirinde token olarak çıkmıştır.
Tokenlar Nereden Alınır?
Tokenların çoğu, çeşitli kripto para borsaları üzerinden alınabilir. Türkiye’de Binance, OKX, BingX gibi kripto para borsaları üzerinden kolaylıkla token alıp satabilirsiniz. İlaveten, borsalarda listeli olmayan da bir çok token vardır. Bu tarz tokenları alıp satabilmeniz için Metamask gibi bir web3 cüzdanınız olması gerekmektedir. Genellikle DeFi platformlarından swap işlemi ile bu tarz tokenların alımını yapabilirsiniz.
Unutmayın, kullandığınız platform farketmeksizin kripto para işlemleri yaparken dikkatli olmanız ve işlem yaparken tüm riskleri göz önünde bulundurmanız önemlidir.
Tokenlar Nasıl Çalışır?
Tokenların çalışma şekli, genellikle onları oluşturan ve yöneten belirli proje veya organizasyona bağlıdır. Fakat temelinde, yukarıda bahsettiğimiz gibi tokenlar, genellikle başka bir coin’in blok zinciri üzerinde çalışır.
Örneğin, Ethereum bir blok zinciridir ve bu blok zincirinin yerel kripto para birimine Ether denir. Ether kendi blok zincirine sahip olduğundan, bir kripto olarak kabul edilir. Ancak, Ethereum programlanabilir bir blokchain olduğu için, geliştiriciler bunu kendi kripto para birimlerini başlatmak için kullanabilirler. Bu kripto para birimleri, kendi blokchainleri yerine Ethereum’un blok zincirinde çalışır, bu da onları token yapar.
Tokenlar, genellikle belirli bir platformda veya ekosistemde kullanılır. Örneğin, bir DApp’in (Decentralized Application) işlevselliğini kullanmak için gereken tokenlar utility tokenlarına örnektir. Bu tokenlar, faiz oranlarını otomatik hâle getirmekten sanal gayrimenkulleri satmaya kadar, merkeziyetsiz uygulamaların birçok işlevi gerçekleştirmesini mümkün kılar.
Tokenizasyon Nedir? Nasıl Yapılır?
Tokenizasyon, hassas verilerin, eşsiz ve rastgele bir değer ile ifade edilmesi ve korunmasıdır. Hassas veriler, kelime ya da karakter şifrelenmesiyle tokenizasyon yapılabilir. Tokenizasyon, veri gizliliği koruma yöntemi olarak kabul edilir. Bu anlamda tokenlar, biçim olarak orijinal verilerin belirli öğelerini değiştirmez.
Tokenizasyon işlemi gören veriler, hash’e benzer şekilde oluşturulduğu için geri alınması imkansıza yakındır. Tokenlar, saklanan veriler olmadan orijinal verilere döndürülemez. Banka hesap numarası, kimlik numarası ve e-posta adresleri gibi bilgiler bir sisteme gönderilirken veya kaydedilirken token oluşturmaktadır. Böylelikle veriler erişilemez olur ve sistemler arasındaki güvenlik sağlanır.
Özetle tokenizasyon, hassas verilerin aynı derecede hassas olmayan verilere dönüştürülmesidir. Tokenlar Algoritmik şifreleme yöntemi ile geri alınabilir yapıda oluşturulabilir, hash’e benzer şekilde, geri alınamaz bir şekilde oluşturulabilir veya rastgele sayılar kullanılarak oluşturulabilir.
Sonuç olarak, token veri haline gelir ve tokenın yerini aldığı hassas bilgiler, merkezi bir sunucuda güvenli bir şekilde saklanır. Örneğin, bir ödeme verileri, rastgele sayılardan oluşturulan token ile değiştirilir. Tokenizasyon edilen veriler, şifrelenir ve ödeme işlemcisine gönderilir. Tokenizasyonun temsil ettiği orijinal hassas ödeme verileri, satıcının merkezi sunucusunda saklanır. Bazı tokenizasyonlar ise hassas verileri bir sunucu merkezinde depolamak yerine, tokenlar algoritma kullanarak depolanır.