Mev Nedir?
MEV, Minimum Extractable Value ya da Maximal Extractable Value (En Yüksek Çıkartılabilir Değer) olarak bilinir. Blokzinciri (blockchain) ve kripto para dünyasında, özellikle de Ethereum gibi akıllı sözleşme platformlarında önemli bir kavramdır. MEV, madenciler veya doğrulayıcılar tarafından, bir bloğu doğrularken ek gelir elde etmek amacıyla yapılan işlemlerden sağlanan değeri ifade eder.
MEV, blokzinciri ağlarında adil olmayan kazançlar sağlayabilen bir etken olduğu için, birçok proje ve geliştirici bu tür faaliyetleri azaltmak ve kullanıcıların işlem maliyetlerini düşürmek için çözümler geliştirmeye çalışmaktadır. Bu çözümler arasında daha adil madencilik protokolleri, işlem sıralaması iyileştirmeleri ve MEV önleyici araçlar bulunmaktadır.
MEV Nasıl Çalışır?
MEV (Minimum Extractable Value), blokzinciri ağlarında madenciler veya doğrulayıcılar tarafından bir bloğun doğrulanması sürecinde ek kazanç sağlamak amacıyla işlemleri yeniden düzenleyerek veya manipüle ederek elde edilen değerdir. MEV’nin nasıl çalıştığını anlamak için, işlem süreçlerinin ve madencilerin/ doğrulayıcıların rolleri incelenmelidir.
MEV’nin İşleyişi
İşlem Havuzu (Mempool) ve İşlemler
Kullanıcılar, blokzincirinde işlemler yapar ve bu işlemler doğrulanmak üzere mempool adı verilen işlem havuzuna gönderilir.
Mempool’daki işlemler, doğrulayıcılar veya madenciler tarafından seçilir ve bir blok halinde doğrulanır.
Madenciler ve Doğrulayıcılar
Madenciler (Proof of Work ağlarında) veya doğrulayıcılar (Proof of Stake ağlarında), bir sonraki bloğa hangi işlemlerin ekleneceğine karar verir.
Bu seçim sürecinde, işlemlerin öncelik sırası genellikle ödenen işlem ücretlerine göre belirlenir.
MEV’nin Kazanılması
Front-running: Madenciler, mempool’da yüksek kazançlı bir işlem gördüğünde, bu işlemin öncesinde kendi işlemlerini ekler. Örneğin, büyük bir token alım işlemi yapılacaksa, madenci öncesinde aynı tokeni satın alır ve ardından fiyat artışıyla birlikte satar.
Backrunning: Büyük bir satış işlemi gerçekleşeceğini gören madenci, bu işlemin sonrasında düşük fiyattan token alarak daha sonra yüksek fiyata satar.
Sandwich Attacks: Kullanıcının işleminin öncesinde ve sonrasında kendi işlemlerini ekleyerek, kullanıcının fiyatını manipüle eder. Örneğin, kullanıcı bir token satın alacaksa, madenci önce kendi alım işlemini yapar, ardından kullanıcının işlemini ekler ve fiyat arttığında satar.
İşlem Sıralama Manipülasyonu
Madenciler veya doğrulayıcılar, mempool’daki işlemleri yeniden sıralayarak kazanç sağlayabilir. Bu sıraya koyma işlemi sırasında kendi çıkarlarına göre işlemleri öne çekebilir veya geciktirebilirler.
MEV Ne İçin Kullanır?
Ek Gelir Elde Etme
Madenciler ve doğrulayıcılar, blok doğrulama sürecinde ek gelir elde etmek için MEV’yi kullanır. İşlemleri belirli bir sırayla ekleyerek veya işlemleri mempool’da manipüle ederek daha fazla kazanç sağlarlar.
Arbitraj Fırsatları
MEV, arbitraj işlemlerinde sıkça kullanılır. Örneğin, farklı borsalar veya likidite havuzları arasındaki fiyat farklarından yararlanarak kar elde edilir. Madenciler, mempool’daki işlemleri analiz ederek bu tür arbitraj fırsatlarını değerlendirir.
Likidite Sağlayıcılarından Kar Sağlama
Madenciler ve doğrulayıcılar, merkeziyetsiz borsalarda (DEX’ler) likidite sağlayıcılarının (LP’ler) sağladığı likiditeden kar elde edebilir. Örneğin, bir kullanıcı büyük miktarda token satın alırken, madenci bu işlemi önden çalıştırarak token fiyatını yükseltir ve ardından kendi tokenlerini satarak kar elde eder.
Ticaret Stratejileri
MEV, yüksek frekanslı ticaret (HFT) stratejilerinde kullanılır. Bu stratejiler, mempool’daki işlemleri izleyerek ve önceliklendirerek küçük fiyat hareketlerinden kar elde etmeye çalışır.
Sandwich Attacks (Sandviç Saldırıları)
Sandviç saldırıları, MEV’nin en yaygın kullanım alanlarından biridir. Bir kullanıcının büyük bir işlem yapacağını fark eden madenci, kullanıcının işleminin öncesinde ve sonrasında kendi işlemlerini ekleyerek fiyatı manipüle eder ve bu şekilde kar elde eder.
Likidite Havuzu Saldırıları
Madenciler, likidite havuzlarındaki işlemleri manipüle ederek likidite sağlayıcılarından haksız kazanç sağlayabilir. Örneğin, büyük bir likidite çıkışı öncesinde kendi işlemlerini ekleyerek likidite sağlayıcılarının kayıplarını artırabilir.
Fiyat Manipülasyonu
MEV, belirli tokenlerin fiyatlarını manipüle etmek için kullanılabilir. Madenciler, mempool’daki işlemleri analiz ederek ve önceliklendirerek belirli tokenlerin fiyatlarını kısa süreliğine etkileyebilir.
İşlem Ücretlerinden Tasarruf
Bazı durumlarda, kullanıcılar işlemlerinin daha hızlı gerçekleştirilmesi için yüksek ücretler öder. Madenciler, bu yüksek ücretli işlemleri öne alarak ve yeniden düzenleyerek ek gelir elde edebilirler.
Mev’den Nasıl Korunulur
MEV (Maximal Extractable Value), blokzinciri ekosistemindeki işlemlerde manipülasyon ve haksız kazançların önüne geçmek için çeşitli korunma yöntemleri ve stratejiler geliştirilmiştir. Bu korunma yöntemleri, hem kullanıcıların hem de geliştiricilerin MEV risklerini azaltmasına yardımcı olabilir.
Flashbots Kullanımı
Flashbots, madencilerin ve doğrulayıcıların işlemleri şeffaf ve adil bir şekilde yönetmelerine yardımcı olan bir araçtır. Flashbots Relay, işlemleri doğrudan madencilere özel olarak göndererek mempool’da yayımlanmasını engeller ve bu şekilde front-running ve sandviç saldırılarını önler.
Private Transactions (Özel İşlemler)
Kullanıcılar, işlemlerini doğrudan madencilere veya doğrulayıcılara özel olarak gönderebilirler. Bu, işlemlerin mempool’da herkese açık olmasını engeller ve manipülasyon riskini azaltır. Flashbots ve diğer özel işlem çözümleri bu yöntemi destekler.
Fair Sequencing Services (FSS)
Adil sıralama hizmetleri, işlemlerin sıralamasını adil ve manipülasyona dayanıklı bir şekilde belirlemek için tasarlanmış protokollerdir. Bu hizmetler, işlemlerin sıralamasını rastgele veya belirli kurallara göre yaparak MEV risklerini minimize eder.
MEV-Gnosis ve Diğer Protokoller
MEV-Gnosis gibi protokoller, işlemlerin sıralamasını adil ve şeffaf bir şekilde belirlemeye odaklanır. Bu tür protokoller, kullanıcıların işlemlerinin manipüle edilmesini engellemek için çeşitli yöntemler kullanır.
Layer 2 Çözümleri
Layer 2 çözümleri, işlemleri ana blokzincirinin dışında gerçekleştirerek daha hızlı ve düşük maliyetli işlem yapılmasını sağlar. Bu çözümler, MEV risklerini azaltarak kullanıcıların daha güvenli işlemler yapmasına yardımcı olur.
Time-locked Transactions (Zaman Kilitli İşlemler)
Zaman kilitli işlemler, belirli bir süre boyunca işlenmeyen ve bu sürenin sonunda gerçekleşen işlemler kullanarak MEV saldırılarını önlemeye yardımcı olabilir. Bu yöntem, işlemlerin anında manipüle edilmesini zorlaştırır.
Front-running Önleyici Mekanizmalar
Bazı merkeziyetsiz borsalar (DEX’ler) ve protokoller, front-running saldırılarını önlemek için çeşitli mekanizmalar kullanır. Örneğin, işlemlerin rastgele sıralanması veya belirli gecikmelerin eklenmesi gibi yöntemler bu tür saldırılara karşı korunma sağlar.
Popüler MEV Örnekleri Nelerdir?
Uniswap Front-running
Uniswap gibi merkeziyetsiz borsalarda (DEX) front-running oldukça yaygındır. Bir kullanıcının büyük bir token alım işlemi yapacağını fark eden bir madenci, bu işlemin öncesinde aynı tokeni daha düşük fiyattan satın alır ve ardından kullanıcının işlemiyle fiyat yükseldiğinde satarak kar elde eder.
Sandwich Attacks
Sandviç saldırıları, özellikle yüksek likiditeye sahip tokenlerde yaygındır. Örneğin, bir kullanıcı 1000 ETH karşılığında DAI almak istediğinde, bir saldırgan bu işlemi tespit eder. Saldırgan, kullanıcının işleminden hemen önce 1000 ETH karşılığında DAI alır ve ardından kullanıcının işlemi gerçekleşir. Kullanıcının işlemi fiyatı yükseltir ve saldırgan bu fiyat artışından hemen sonra tokenleri satarak kar elde eder.
Sushiswap ve Balancer Arbitrajları
Sushiswap ve Balancer gibi DEX’lerde fiyat farklarından yararlanarak yapılan arbitraj işlemleri, popüler MEV stratejilerindendir. Farklı likidite havuzları arasındaki fiyat farklılıklarından yararlanarak token alım satımı yaparak kar elde edilir.
MEV Botları ile Ticaret
MEV botları, mempool’daki işlemleri izleyerek ve analiz ederek küçük fiyat hareketlerinden kar elde eden yüksek frekanslı ticaret (HFT) stratejileri kullanır. Bu botlar, işlemleri hızla gerçekleştirerek piyasa dalgalanmalarından faydalanır.
Cream Finance Exploit
2021 yılında, Cream Finance platformunda bir saldırgan, flash loan (anlık kredi) kullanarak platformdaki likiditeyi manipüle etti. Saldırgan, flash loan kullanarak büyük miktarda token ödünç aldı, fiyatları manipüle etti ve ardından borcunu geri ödeyerek büyük bir kar elde etti. Bu olay, MEV’nin zararlı bir şekilde kullanılmasının bir başka örneğidir.
Aragon Governance Attack
Aragon Governance protokolünde, bir saldırgan MEV’i kullanarak bir oylama sürecini manipüle etti. Oylama sürecinde büyük miktarda token satın aldı ve oy kullandı, ardından tokenleri satarak kazanç sağladı. Bu olay, MEV’nin sadece ticaret değil, aynı zamanda yönetişim süreçlerinde de kullanılabileceğini göstermektedir.
Yearn Finance Flash Loan Attack
Yearn Finance platformunda gerçekleşen bir saldırıda, flash loan kullanılarak platformdaki fiyatlar manipüle edildi ve bu şekilde büyük bir kar elde edildi. Saldırgan, flash loan ile büyük miktarda token ödünç aldı, fiyatları manipüle etti ve ardından borcunu geri ödeyerek kazanç sağladı.
MEV Botu Nedir?
MEV botları (Maximal Extractable Value botları), blokzinciri ekosisteminde, özellikle merkeziyetsiz finans (DeFi) platformlarında, madenciler veya doğrulayıcılar tarafından kazanç elde etmek amacıyla kullanılan otomatik yazılımlardır. Bu botlar, mempool adı verilen işlem havuzundaki işlemleri izleyerek ve analiz ederek belirli stratejiler uygulayarak kazanç sağlarlar. MEV botları, blokzincir ağlarında çeşitli işlemleri manipüle ederek veya işlemlerden önce ve sonra stratejik olarak kendi işlemlerini ekleyerek kar elde etmeyi amaçlar.
MEV botları, blokzinciri ağlarında yayımlanmadan önce mempool’da bekleyen işlemleri sürekli olarak izler. Mempool, işlemlerin doğrulanmak üzere madencilere gönderilmeden önce toplandığı yerdir. Bu botlar, mempool’daki işlemleri analiz ederek yüksek kazanç potansiyeline sahip işlemleri tespit eder ve ardından bu işlemleri manipüle etmek veya fırsatlardan yararlanmak için çeşitli stratejiler uygular.
Popüler MEV Botu Örnekleri Nelerdir?
Jaredfromsubway.eth
Jaredfromsubway.eth, Ethereum blokzincirinde faaliyet gösteren ve MEV operasyonlarıyla tanınan bir bot operatörüdür. Bu bot, özellikle Uniswap ve diğer merkeziyetsiz borsalarda front-running ve sandwich saldırıları gerçekleştirerek büyük kazançlar elde etmiştir. Jaredfromsubway.eth, mempool’daki işlemleri izleyerek büyük alım ve satım işlemlerini tespit eder ve bu işlemlerden önce ve sonra kendi işlemlerini ekleyerek fiyatları manipüle eder.
Ethermine
Ethermine, dünyanın en büyük Ethereum madencilik havuzlarından biridir ve Flashbots kullanarak MEV fırsatlarını değerlendirir. Flashbots ile entegre çalışan Ethermine, madencilik havuzundaki madencilere MEV fırsatlarını sunar ve bu şekilde madencilik kazançlarını artırır. Flashbots, işlemleri doğrudan madencilere özel bir kanal üzerinden göndererek mempool’da yayımlanmasını engeller ve bu sayede front-running gibi saldırıların önüne geçer.
Flashbots Alpha
Flashbots Alpha, Flashbots projesinin bir parçası olarak geliştirilmiş bir MEV botudur. Bu bot, Ethereum ağındaki madenciler ve doğrulayıcılar için MEV fırsatlarını değerlendirir. Flashbots Alpha, mempool’daki işlemleri izler ve analiz eder, ardından stratejik olarak kendi işlemlerini ekleyerek MEV kazançları sağlar. Aynı zamanda, işlemlerin adil bir şekilde sıralanmasını ve manipülasyonun önlenmesini amaçlar.
Arbitrageurs (Arbitraj Botları)
Arbitraj botları, merkeziyetsiz borsalar (DEX’ler) arasındaki fiyat farklarından yararlanarak kazanç sağlar. Bu botlar, Uniswap, Sushiswap, Balancer ve diğer DEX’lerdeki fiyat farklılıklarını tespit eder ve hızlı işlemler yaparak arbitraj kazancı elde eder. Arbitraj botları, mempool’daki işlemleri sürekli izler ve fiyat farklılıklarını anında değerlendirir.
KeeperDAO
KeeperDAO, DeFi ekosisteminde likidasyon ve arbitraj fırsatlarını değerlendiren bir protokoldür. KeeperDAO’nun MEV botları, çeşitli DeFi protokollerindeki likidasyon fırsatlarını izler ve bu fırsatları değerlendirir. Likidasyon botları, teminat yetersizliği durumunda borçları kapatarak kar elde ederken, arbitraj botları da fiyat farklarından yararlanarak kazanç sağlar.
Alchemist
Alchemist, Ethereum ekosisteminde MEV stratejilerini optimize eden bir projedir. Alchemist’in MEV botları, işlemlerin mempool’da manipüle edilmesini engelleyerek ve MEV fırsatlarını adil bir şekilde değerlendirmeye çalışarak çalışır. Bu botlar, kullanıcıların işlemlerini daha güvenli ve adil bir şekilde gerçekleştirmelerine yardımcı olur.
BackRunMe
BackRunMe, Ethereum blokzincirinde back-running stratejilerini uygulayan bir MEV botudur. Bu bot, mempool’daki büyük satış işlemlerini izler ve işlem gerçekleştikten hemen sonra düşük fiyatlardan alım yaparak fiyat dalgalanmalarından kazanç sağlar. Back-running, büyük satış işlemlerinin ardından piyasada oluşan düşük fiyatlardan yararlanmayı hedefler.
KeeperDAO Hiding Game
KeeperDAO’nun bir parçası olan Hiding Game, kullanıcıların işlemlerini gizleyerek front-running saldırılarına karşı korur. Bu protokol, işlemleri mempool’da gizleyerek saldırganların işlemleri önden çalıştırmasını engeller. Aynı zamanda MEV fırsatlarını değerlendirerek kazanç sağlar.
ArbitrageDAO
ArbitrageDAO, merkeziyetsiz bir arbitraj protokolüdür. Bu DAO, mempool’daki işlemleri analiz eden ve arbitraj fırsatlarını değerlendiren MEV botları kullanır. ArbitrageDAO’nun botları, DEX’ler arasındaki fiyat farklarını izler ve bu farklardan yararlanarak arbitraj işlemleri gerçekleştirir.
Paradigm MEV Bot
Paradigm, kripto para ve blokzinciri araştırma ve yatırım firmasıdır. Paradigm’in MEV botu, işlemleri analiz ederek ve stratejik olarak manipüle ederek MEV fırsatlarını değerlendirir. Paradigm MEV botu, yüksek frekanslı ticaret (HFT) stratejileri kullanarak küçük fiyat hareketlerinden kar elde etmeye çalışır.
Mev’i Önleyen Kripto Uygulamaları Nelerdir?
MEV (Maximal Extractable Value) önlemeye yönelik çeşitli kripto uygulamaları ve protokoller geliştirilmiştir. Bu uygulamalar, MEV’nin zararlı etkilerini azaltmak ve blokzincir ekosistemini daha adil ve güvenli hale getirmek amacıyla tasarlanmıştır.
Flashbots
Flashbots, MEV’yi önlemeye ve fırsatları daha adil bir şekilde dağıtmaya odaklanan bir araştırma ve geliştirme projesidir. Flashbots, işlemleri mempool’da yayımlamadan doğrudan madencilere gönderir, böylece front-running ve sandviç saldırılarını önler. Flashbots Relay, madencilerin MEV fırsatlarını daha şeffaf ve adil bir şekilde değerlendirmesini sağlar.
MEV-Gnosis
MEV-Gnosis, Ethereum blokzincirinde MEV risklerini azaltmayı amaçlayan bir protokoldür. Bu protokol, işlemlerin sıralamasını adil ve manipülasyona karşı dayanıklı bir şekilde belirler. MEV-Gnosis, kullanıcıların işlemlerinin güvenli ve adil bir şekilde gerçekleştirilmesini sağlar.
Arbitrum
Arbitrum, Ethereum için Layer 2 ölçeklendirme çözümüdür ve MEV risklerini azaltmak için tasarlanmıştır. Arbitrum, işlemlerin daha hızlı ve düşük maliyetle gerçekleştirilmesini sağlar, bu da MEV fırsatlarının azalmasına yardımcı olur. Layer 2 çözümleri, ana zincir üzerindeki yükü hafifleterek MEV risklerini minimize eder.
Optimism
Optimism, bir başka Layer 2 ölçeklendirme çözümüdür ve Ethereum ağında MEV’yi azaltmayı hedefler. Optimism, kullanıcıların işlemlerini daha hızlı ve ucuz bir şekilde gerçekleştirmesine olanak tanır. Bu sayede, mempool’daki işlem yoğunluğu ve MEV fırsatları azalır.
KeeperDAO
KeeperDAO, DeFi ekosisteminde likidasyon ve arbitraj fırsatlarını daha adil bir şekilde değerlendirmeyi amaçlayan bir protokoldür. KeeperDAO, kullanıcıların işlemlerini gizleyerek front-running saldırılarına karşı korur. Aynı zamanda, MEV fırsatlarını topluluk içinde adil bir şekilde dağıtarak kazanç sağlar.
Balancer V2
Balancer V2, merkeziyetsiz borsalarda (DEX) MEV risklerini azaltmak için çeşitli mekanizmalar kullanır. Balancer V2, işlemlerin adil bir şekilde sıralanmasını ve front-running gibi saldırıların önlenmesini sağlar. Bu sayede, kullanıcıların işlemleri daha güvenli hale gelir.
Curve Finance
Curve Finance, likidite sağlayıcılarına (LP) daha fazla koruma sağlamak amacıyla tasarlanmış bir DEX’tir. Curve, işlemlerin adil bir şekilde sıralanmasını ve MEV saldırılarına karşı koruma sağlar. Bu, kullanıcıların ve likidite sağlayıcılarının zarar görmesini engeller.
Fair Sequencing Services (FSS)
Fair Sequencing Services, işlemlerin sıralamasında adalet sağlamayı amaçlayan bir protokoldür. FSS, işlemlerin rastgele veya belirli kurallara göre sıralanmasını sağlayarak MEV risklerini minimize eder. Bu sayede, kullanıcıların işlemleri adil bir şekilde gerçekleştirilir.
StarkEx
StarkEx, ZK-Rollup teknolojisi kullanarak Ethereum üzerinde ölçeklendirme ve MEV koruması sağlar. StarkEx, işlemlerin toplu olarak işlenmesini ve zincir dışı doğrulamalarla güvenli hale getirilmesini sağlar. Bu, mempool’daki MEV fırsatlarını azaltır.
Chainlink Keepers
Chainlink Keepers, DeFi uygulamaları için otomatik görev yürütme hizmeti sunar. Keepers, işlemlerin zamanında ve doğru bir şekilde gerçekleştirilmesini sağlar, bu da MEV saldırılarına karşı koruma sağlar. Chainlink Keepers, kullanıcıların işlemlerini güvenli ve adil bir şekilde gerçekleştirmesine yardımcı olur.
MEV’in Artı ve Eksileri Nelerdir?
MEV (Maximal Extractable Value), blokzinciri ekosisteminde hem olumlu hem de olumsuz etkiler yaratabilir. Olumlu taraflarından başlayacak olursak, MEV madenciler ve doğrulayıcılar için önemli bir ek gelir kaynağı sağlar. Blok doğrulama sürecinde MEV fırsatlarını değerlendiren madenciler, kazançlarını artırabilir ve bu durum madencilik ekonomisinin sürdürülebilirliğine katkıda bulunabilir.
Ayrıca, MEV arbitraj fırsatlarının değerlendirilmesine olanak tanır. Farklı borsalar veya likidite havuzları arasındaki fiyat farklarından yararlanarak piyasa dengesine katkıda bulunur ve fiyatların düzeltmesine yardımcı olur. Likidite sağlama süreçlerinde de MEV botlarının rolü büyüktür; bu botlar, likidite havuzlarına katkıda bulunarak ve likidasyon süreçlerini hızlandırarak DeFi ekosisteminin etkinliğini artırabilir. Ek olarak, MEV faaliyetleri blokzincir ağlarında işlem hacmi ve aktivitenin artmasına neden olarak ağın daha fazla kullanılmasına ve benimsenmesine katkıda bulunur.
Ancak, MEV’nin olumsuz yönleri de dikkate değerdir. Öncelikle, MEV işlemlerin adil olmayan bir şekilde sıralanmasına ve manipülasyonuna yol açabilir. Front-running ve sandwich saldırıları gibi stratejiler, kullanıcıların işlem maliyetlerini artırabilir ve adaletsiz kazançlar sağlayabilir. Bunun yanı sıra, MEV faaliyetleri ağdaki işlem ücretlerinin artmasına neden olabilir.
Madenciler, yüksek MEV fırsatlarını değerlendirmek için daha yüksek ücretli işlemleri öne alabilir, bu da genel işlem maliyetlerini yükseltebilir. Yoğun MEV faaliyetleri blokzincir ağlarının tıkanmasına ve işlem gecikmelerine yol açabilir, bu durum kullanıcı deneyimini olumsuz etkileyebilir ve ağın verimliliğini azaltabilir. Likidite sağlayıcıları için de riskler taşır; MEV botları, likidite sağlayıcılarının zarar görmesine neden olabilir.
Örneğin, sandwich saldırıları likidite sağlayıcılarının kayıplarını artırarak likidite sağlamayı daha riskli hale getirebilir. Son olarak, MEV ağda merkeziyetsizliğin azalmasına katkıda bulunabilir. Büyük MEV fırsatları genellikle büyük madencilik havuzları veya doğrulayıcılar tarafından değerlendirilir, bu da ağdaki merkeziyet oranını artırabilir.