Türkiye’de yeni yasalaşan kripto para regülasyonları, vatandaşlar arasında bazı belirsizliklere yol açtı. Vergi gelip gelmeyeceği, birtakım yasaklamaların olasılığı ve SPK’nın denetim sürecini nasıl yöneteceği merak edilen konular arasında yer alıyor. Avukat Yusuf Eren Yıldız, bu yasanın etkilerini ve olası sonuçlarını NinjaNews için değerlendirdi.
“Temel Amaç ‘CEX’leri Düzenlemek”
Genel çerçevede bakıldığında yeni düzenlemenin temel amacının, Türkiye’de faaliyet gösteren merkezi kripto alım-satım borsalarını (CEX) düzenlemek olduğu görülüyor. Merkeziyetsiz borsalar (DEX), NFT’ler ve likidite havuzları gibi unsurların düzenleme dışında bırakıldığını belirten Yıldız, bu yasanın esas olarak merkezi borsaları hedef aldığını vurguladı.
Ancak yasanın kesinlikle yeterli olmadığını belirten Av. Yıldız, bu alanda kamuda çalışacak teknik personelin bir an önce yetiştirilerek istihdam edilmesi gerektiğinin altını çiziyor.
“CEX’leri denetleyecek uzmanların bütün bir ekosisteme hakim olmaları gerektiğini düşünüyorum. Bu personelin istihdamına ve eğitimine yönelik başkaca adımlar da atılabilirdi. Yurtdışındaki kurallara göre Türkiye’de de bir şekilde adımlar atılması gerekiyordu ancak çok da geç kalınmadığı kanaatindeyim.”
Kanun dışında SPK’nın 19 Eylül 2024 tarihli yayımladığı ilke kararında bazı hususların da altı çizildi:
Bu hususlara göre, “NFT’lerin kanun kapsamı dışında olduğu net olarak ortaya konulmuştur.
Kripto varlıkların da içinde bulunduğu yatırım sepetleri yapılamayacağı belirtilmiş, bu konuda henüz saklama hizmetinin altyapısının yeterli görülmediği açıklanmıştır.
Kaldıraçlı işlemler, ödünç-borç işlemler net olarak yasaktır.
Müşterilere ait varlıkların saklandığı kripto varlık cüzdanlarının kontrolünün en geç 8.11.2024 tarihine kadar platforma geçmesi gerekmektedir.”
Kaldıraçlı İşlemler Yasaklandı mı?
Yasa kapsamında kaldıraçlı işlemler yasaklandı. SPK’ya kayıt yaptırmış ve Türkiye’de faaliyet gösteren borsalarda kaldıraçlı işlemler olmayacak. Ayrıca platformlar, müşterilere ait varlıklar kadar satış yapabilecek ve bu varlıkların güvenli bir şekilde transfer edilmesini sağlamakla yükümlü olacak.
SPK’nın Yetki Alanı: Platformlara Erişim Gelecek mi?
Yıldız’a göre bu yasa ile birlikte SPK (Sermaye Piyasası Kurulu), kripto varlıklar alanında en yetkili kurum olarak konumlandırılmış durumda. TCMB ve TÜBİTAK gibi diğer kurumlar ise ikincil destek rollerini üstleniyor.
Yasada, merkezi borsaların müşteri varlıklarının güvenli saklanmasından, ortaklık yapısına kadar birçok alanda SPK’nın geniş yetkilerle donatıldığı görülüyor. Ancak Yıldız, kripto varlıkların küresel ve anonim yapısı nedeniyle denetimin zor olabileceğine dikkat çekiyor ve teknik personel eksikliğinin olası bir zorluk olarak öne çıkabileceğini belirtiyor.
”Tabiri caizse SPK, kripto varlıklar alanında “patron” ilan edilmiş görünüyor. TCMB ve TÜBİTAK gibi diğer kurumların ise SPK’ya yardımcı olacak şekilde ikincil kurumlar olarak gösterildiğini görüyoruz.
Kanun daha çok merkezi borsaların düzenlenmesi penceresinden baktığından müşteri varlıklarının ve nakitlerinin saklanması, merkezi borsaların ortaklarına ilişkin hükümler bir arada değerlendirildiğinde SPK’nın kripto varlık hizmet sağlayıcılar üzerinde platformlara erişimin engellenmesi, faaliyetlerinin geçici veya tamamen durdurulması da dahil olmak üzere pek çok konuda yetkili olduğunu görüyoruz.”
*Sermaye piyasası aracı özelliği gösteren kripto varlıklar ile ilgili düzenleyici kurumun SPK, teknik değerlendirmeleri yapacak kurumun ise TÜBİTAK olması öngörülmüştür.
Türkçe Dil Desteği Neden Kaldırıldı?
Yasa kapsamında en çok tartışma yaratan konulardan biri, Türkçe dil desteğinin kaldırılması oldu. Büyük kripto platformlarının Türkiye’deki kullanıcılar için Türkçe dil desteğini kaldırmasının, yasa dışı sermaye piyasası faaliyetlerinden kaçınma stratejisinin bir parçası olduğunu belirten Avukat Yusuf Eren Yıldız, bu adımın yerel borsalara yönlendirme amacı taşımadığını ifade etti.
Ancak, bu tür önlemler ve kaldıraçlı işlemler gibi hizmetlerin yasaklanmasının, kripto kullanıcıları tarafından bir yasaklama olarak algılanabileceğini düşünülüyor.
”Türkçe dil desteğinin kaldırılması, 99. maddeye göre izinsiz sermaye piyasası faaliyetlerinin önüne geçme amacı taşıyor gibi görünüyor.
Bildiğiniz üzere, Binance kaldıraçlı işlemler dahil Türkiye yasalarına aykırı hizmetler sunabiliyor. Bu nedenle, Türkçe dil desteğini kaldırarak, Türkiye’deki kullanıcılara hizmet vermiyormuş izlenimi yaratmayı hedefliyor olabilir. Ancak, TRBinance’den Binance’e tek bir tıkla geçiş yapılabildiğini düşündüğümüzde, düzenleyici kurumun büyük borsalar üzerinde baskı kurması, ciddi sorunlar yaratabilir.”
*”99/a/2 maddesi ile FTX gibi vakaların yaşanmaması için Kurul’a yetki verilmiştir. Örneğin ödemelerde güçlük yaşayan merkezi borsalara yönelik her türlü tedbirin alınması SPK’nın yetkisi dahilindedir. Yine BTK tarafından da SPK’nın talebi üzerine çeşitli erişim engelleme kararları verilebilecektir.”
Büyük Yabancı Borsalar’ın Türkiye’de Erişim Kısıtlaması Alması Muhtemel mi?
Yıldız’a göre, Türkiye’den bu borsalara erişim kısıtlamaları da gündeme gelebilir. Yurtdışında yerleşik kuruluşların, Türkiye’de yaşayan kişilere farklı bir dilde hizmet sunması, Kanun’un 99. maddesi çerçevesinde izinsiz faaliyet olarak değerlendirilebilir. Bu kapsamda kaldıraçlı işlemler ve ödünç gibi türev işlemler de erişim kısıtlaması getirebilecek faaliyetler arasında yer alıyor.
”Türkiye’deki borsaların yasal uyum sağlamak için müşterilere ait nakit ve kripto varlıkların saklanması gibi teknik gereklilikleri yerine getirmesi gerekecek. Örneğin, Türkiye’de faaliyet gösteren borsalar, kullanıcıların kripto varlıklarını Binance gibi büyük borsalarda saklayamayacak ve bu varlıkları private key’ine sahip oldukları cüzdanlara taşımak zorunda kalacak. Bu durum ise ek güvenlik riskleri yaratabilecek.”
*Değişiklik Kanunu’nun 8. maddesi çarpıcıdır. Kanuna aykırı faaliyetlerin kapsamı, yabancı ülkelerde yerleşik kişilerin Türkiye’deki yerleşik kişilere yönelik faaliyetleri izinsiz faaliyet kapsamında sayılmakla bunlara cezalar, erişim engelleme gibi pek çok yaptırım uygulanabilecektir.
“Yasaklayıcı Bir Düzenleme Değil, Ancak…”
Yıldız, bu düzenlemenin tam olarak yasaklayıcı olmadığı kanaatinde. Kripto kullanıcılarının yasadan önceki alışkanlıkları göz önüne alındığında, kullanıcılar üzerinde yasaklanmış gibi bir algı yaratıldığını belirtiyor. Ancak, düzenlemenin SPK’ya geniş yetkiler verdiğinin altını çizen Yıldız, büyük borsaların Türkçe dil desteğini kaldırmasının ve kaldıraçlı işlemlerin yasaklanmasının genç kullanıcılar tarafından bir yasak olarak değerlendirilebileceğini ifade ediyor.
“Kurul, herhangi bir borsayı ya da bir coin’i, token’i yasaklamak isterse bu yetkiye sahip olduğu kanaatindeyim.”
Kripto Paralarda Vergi Askıya Alındı: Yetersizlik mi?
Kripto para kazançlarına vergi getirilmesi uzun süredir tartışma konusu olmuştu ve birçok kişi düzenlemeler öncesinde bu alanda bir vergi bekliyordu. Ancak Mehmet Şimşek’in yaptığı açıklamada, kripto paralara vergi uygulanmasının düşünülmediği belirtildi.
Avukat Yıldız’a göre bu gelişme, sektörün yurtiçinde büyümesi için teşvik edici bir adım olarak görülse de yetersiz kalabilir. Kripto varlık teknolojisinin gelişimi ve yatırımların ülkeye çekilmesi açısından, bu kadar küçük bir sektöre vergi getirilmesi son derece riskli bir hamle olurdu. Yıldız, bu alanda faaliyet gösteren kişi ve kurumlara daha fazla teşvik verilmesi ve çeşitli muafiyetlerin getirilmesi gerektiğinin altını çizdi.
Geçmişe Dayalı Bir Vergilendirme Gelebilir mi: “İmkansız Diyemeyiz”
Türkiye’de kripto paralardan gelen kazançlara vergi alınması gibi bir durum olmadığı belirtilse de, kullanıcılar gerek Türkiye’nin durumundan gerekse dünyadaki vergi örneklerinden dolayı hala ikna olmuş değil.
Bir diğer önemli nokta ise, olası bir vergi gündeminin tekrar oluşmasıyla geçmişteki kazançlara herhangi bir vergi ihtimalinin olup olmaması.
Av. Yıldız, kripto paralarda vergi konusunun daha net bir şekilde değerlendirilmesi için vergi hukuku açısından uzman bir görüş gerektiğini belirtiyor. Özellikle, sosyal medya platformları üzerinden gelir sağlayan mükelleflere geçmişe yönelik vergi tahakkuklarının yapılmasının ciddi tartışmalara neden olduğunu hatırlatıyor.
Bazı mahkemelerin bu tahakkukları iptal ettiğini, bazı mükelleflerin ise ödemeyi kabul ettiğini ifade eden Yıldız, kripto paralar için de benzer bir durumun ortaya çıkabileceğini belirterek, “Geçmişe yönelik vergi getirilmesi mümkün değildir diyemeyiz, ancak bu tür bir tahakkukun hukuki olduğunu söylemek de zordur.” diye ekledi.
Kripto Varlıklara El Konulabilir mi?
Av. Yıldız’a göre, kripto varlıklara el konulması mümkündür ancak bu durum adli ve idari makamların talebiyle gerçekleşebilir. Yıldız, özellikle merkezi borsaların (CEX) bu taleplere uyum sağladığını belirtmektedir. MASAK’ın bu konuda önemli bir örnek teşkil ettiğini belirten
Yıldız, “MASAK, kamuoyunca çok yakından bilinen mafya soruşturmalarında Binance merkezine müzekkereler göndererek pek çok kripto varlığa el konulmasını istemiş ve el koymuştur,” diye ekliyor. Ancak bu varlıkların MASAK’a teslim edilip edilmediği veya MASAK’ın bu tür varlıkları saklayacak altyapıya sahip olup olmadığı belirsizdir.
Türkiye’de faaliyet gösteren merkezi borsalardaki kripto varlıklara el konulmasının mümkün olduğunu belirten Yıldız, konunun daha geniş bir perspektiften ele alınması gerektiğini ifade ediyor.
“Örneğin freeze() fonksiyonuna sahip USDt’ye cüzdan üzerinden değil de blokzincir ağı üzerinden MASAK tarafından el konulup konulamayacağı tartışılmalıdır.” Ayrıca, uluslararası düzeyde böyle bir operasyonun gerçekleştirilebilmesi için INTERPOL gibi bir kurumun varlığına veya benzeri bir aracıya ihtiyaç duyulacağını belirtiyor: “MASAK istediğinde Binance’a yaptığı gibi Tether’e de bir müzekkere yazarak kripto varlıklara el koyabilir.”
